روش های درمان اعتیاد

اعتیاد چیست؟

اعتیاد جزو بیماری های مزمنی است که باعث مصرف اجباری مواد مخدر توسط شخص می گردد.

برای بار اول مصرف مواد مخدر داوطلبانه انجام میشود اما استفاده از آن به صورت مکرر باعث بروز تغییرات مغزی شده به صورتی که فرد نسبت به مصرف مواد مخدر کنترلی نخواهد داشت و نمی تواند در مقابل مصرف مواد، مقاومتی از خود نشان دهد.

از این رو برای کنار گذاشتن مواد مخدر باید به سراغ راهکار های درمانی اعتیاد رفت و درمانی متناسب با شرایط و وضعیتی که بیمار دارد را انتخاب نمود.

مصرف طولانی مدت مواد مخدر تاثیراتی را در مغز گذاشته و اخلاق، تصمیم گیری ها، حافظه و … را هم تحت تاثیر قرار می دهد و باعث سخت شدن درمان اعتیاد می گردد.

با به کار گرفتن روش های درمانی مختلف می توان موجب بهبودی شخص شد.

درمان اعتیاد دارای دو بخش عمده است، یکی درمان وابستگی جسمی و دیگری درمان وابستگی روانی.

در درمان جسمی پزشک نقش مهمی را ایفا می کند اما در روان درمانی نقش مهم و اصلی خود شخص است ولی کمک پزشک متخصص هم در بهبود روند درمان بسیار موثر است‌.

اعتیاد همانند دیگر بیماری ها راه های درمانی متنوعی دارد که با توجه به شرایط فرد به کار گرفته میشوند.

از آنجا که اعتیاد آسیب های جسمی و روحی زیادی به فرد وارد می کند باید درمان آن جدی گرفته شود.

استفاده از مواد مخدر کیفیت زندگی افراد را پایین آورده و باید با ترک آن، موجب بهبودی زندگی شد و برنامه درمانی متناسب با نیاز فرد دارای اعتیاد و شرایطی که دارد را به کار گرفت.

درمان اعتیاد با سم‌ زدایی پزشکی

برای درمان جسمی اعتیاد باید ابتدا اقدام به سم زدایی بدن کرد.

در سم زدایی پزشکان با استفاده از روش هایی، به بیمار کمک می کنند که دوران ترک اعتیاد با کمترین علائم سپری شده و خطری، بیمار را تهدید نکند.

روش های سم زدایی متنوعی وجود دارد که از بین آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• روش علامتی
• روش جایگزینی
• روش سریع
• روش فوق سریع

روش علامتی و جایگزینی جزو روش های درمانی سرپایی است و دو روش آخر با بستری شدن بیمار انجام می گیرد.

این روش ها با توجه به سرعت بهبودی، میزان موفقیتی که دارند، شدت علائم رخ داده، انجام به صورت بستری یا سرپایی و تجهیزات مورد استفاده، با هم تفاوت دارند.

کم هزینه ترین آنها روش علامتی است و به چند روز استراحت در منزل احتیاج دارد ولی برای افرادِ کمی موفقیت آمیز است زیرا امکان مدیریت علائم جسمی و روحی در این روش وجود ندارد.

روش جایگزینی در صورتی که به درستی به کار گرفته شود علائم بسیار کمی را در فرد ایجاد می کند و به استراحت کردن احتیاجی ندارد و شخص می تواند فعالیت های روزمره خود را هم در طول درمان انجام دهد.

هزینه انجام این روش در مقایسه با روش علامتی بیشتر است ولی دوره درمان آن طولانی تر می باشد.

در روش سریع با توجه به نوع مواد مصرفی و مدت مصرف، درمان زیر نظر پزشکان و از طریق بستری انجام میشو‌د.

در روش سریع در مقایسه با سم زدایی های عادی مدت زمان کمتری جهت ترک سیگار و اعتیاد های دیگر لازم است و علائم ناشی از ترک در فرد بیمار کمتر خواهد بود.

این روش گران قیمت و خطرناک است زیرا تحت بیهوشی انجام شده و دارو هایی به بیمار تزریق می‌شود که جایگزین مواد مخدر در بدن وی می گردد.

خطرات ناشی از این روش سم زدایی زیاد و بیشتر از مزایای آن است و معمولا توصیه نمی گردد.

روش فوق سریع دارای میزان موفقیت و سرعت بهبودی بالا بوده و جزو راحت ترین روش ها است.

استفاده از این روش با هزینه بالایی همراه است زیرا تکنیک های پیچیده ای در آن به کار گرفته شده و به دانش و تجربه کادر پزشکی احتیاج دارد.

سقوط آزاد یا ترک اعتیاد سریع

گاهی مواقع در داخل کمپ ها، بیمار را به تخت بسته و در مدت زمان کمی باعث ترک اعتیاد در وی می شوند.

به این روش سقوط آزاد می گویند که دارای خطرات زیادی بوده و همراه با معایبی برای فرد بیمار است.

درمان روان‌ درمانی اعتیاد

یکی از راه های درمان اعتیاد استفاده از مشاوره ترک اعتیاد و رفتار درمانی است.

در این روش با مراجعه به فردی متخصص از خدمات مشاوره استفاده می شود.

مشاوره توسط متخصص به صورت فردی یا گروهی انجام میشود و نوع مشاوره با توجه به شرایط فرد و وضعیتی که دارد، انتخاب می گردد.

تعداد جلسات مشاوره در ابتدا زیاد است اما با گذشت زمان و بهبودی در شخص این جلسات به مرور کمتر میشود.

از روش های مشاوره برای اعتیاد استفاده از درمان شناختی رفتاری را می توان نام برد.

با استفاده از این روش افراد را با روش های مصرف کردن مواد آشنا کرده و باعث می‌شود شخص نسبت به خود آگاهی بیشتری داشته و موجب تغییراتی در خود شود.

یکی دیگر از روش های مشاوره استفاده از مصاحبه های انگیزشی است که با به کار گیری آن فرد برای اصلاح رفتار خود و تغییر در آن مشتاق شده و برای انجام آن کارهای لازم صورت می گیرد.

با به کارگیری مشاوره فردی در زمان اعتیاد موجب تغییر در رفتار و نگرش فرد شده و مهارت های زندگی تقویت می گردد و شخص برای ادامه درمان مشتاق تر میشود.

درمان دارویی اعتیاد

ممکن است در طول دوره درمان اعتیاد فرد مجبور شود برای مدت زمان کوتاه یا طولانی مدت، دارو مصرف کند.

با مصرف دارو علائم ناشی از اعتیاد در فرد کمتر میشود و بهتر می توان موجب مدیریت آنها شد.

با مصرف دارو برای مدت زمان طولانی میزان هوس فرد برای مصرف مواد کمتر شده و باعث می‌شود که به دنبال مصرف آن نباشد.

دارو قسمتی از روند درمان است و موجب کنترل فرد در مصرف مواد مخدر میشود.

دارو ها معمولا توسط تیم پزشکی و درمان زیر نظر پزشک متخصص اعصاب و روان  تجویز شده و به عنوان جایگزینی برای مواد مخدر هستند.

از دارو های درمان  اعتیاد می توان به موارد زیر در این مقاله از سایت دکتر سیدفخرالدین آرمن اشاره نمود:

داروی جایگزین

این دسته دارو ها جایگزین مواد مخدر بوده و شامل متادون و داروی بوپرنورفین نالترکسون می باشند.

داروی ضد اعتیاد

دارو های ضد اعتیاد باعث کنترل میزان وسوسه مصرف و کاهش آن میشود و شامل  داروی نالترکسون، داروی بوپرنورفین و دیسولفیرام است.

داروی تسکین دهنده علائم سایکوتیک

با استفاده از دارو های این دسته علائم مربوط به سایکوتیک که به صورت وهم خود را نشان می دهد کاهش می یابد و شامل داروهای آنتی‌پسیکوتیک ‌ها هستند‌.

درمان اعتیاد با تحریک مغزی (TMS) یا نوروفیدبک

تحریک الکترونیکی از دیگر روش های درمان اعتیاد و جدیدترین آنها می باشد.

در این روش از طریق الکترود ها و سیستم های الکترونیکی موجود، باعث ارسال ایمپالس‌های الکتریکی به مغز شده و علائم مربوط به اعتیاد را کاهش داده و بهبودی در وضعیت شخص فراهم می گردد‌.

برای انجام این روش الکترود هایی را در قسمت های خاص مغز وصل کرده و با استفاده از سیگنال های الکتریکی به صورت مستقیم باعث تنظیم شدن فعالیت عصبی مغز می گردند.

هدف از این روش درمانی کم کردن مقدار نیاز مغز به مواد مخدر بوده به صورتیکه موجب افزایش انگیزه های مثبت شده و فعالیت های تشنج  رخ داده را کنترل نماید.

تحریک الکترونیکی مغز به روش های مختلف صورت می گیرد که هر کدام مکانیزم متفاوت داشته و به گونه ای متفاوت تحریک را اعمال می کنند.

این روش ها عبارتند از:

• استفاده از سیستم ‌های تحریک عمیق مغز
• تحریک اعصاب سمپاتیک
• تحریک عصبی ترانسکرانیال

درمان در کمپ یا مرکز ترک اعتیاد

درمان در کمپ یا مراکز ترک اعتیاد یکی از روش‌ های موثر برای مقابله با وابستگی به مواد مخدر و الکل است، به‌ ویژه در افرادی که به‌ تنهایی قادر به ترک نیستند یا در محیط زندگی‌ شان محرک‌ های زیادی برای بازگشت به مصرف وجود دارد.

در این مراکز، فرد در یک فضای کنترل‌ شده و بدون دسترسی به مواد، تحت مراقبت‌ های پزشکی، روان‌ درمانی و خدمات مشاوره‌ ای قرار می‌ گیرد.

روند درمان معمولا با مرحله‌ی سم‌ زدایی آغاز می‌ شود و پس از آن جلسات گروهی، فردی و برنامه‌ های بازتوانی دنبال می‌ شود تا فرد از نظر روانی و جسمی به وضعیت پایدارتری برسد.

از مزایای مهم این نوع درمان، دوری موقت از محیط‌ های پرخطر و فراهم بودن پشتیبانی شبانه‌ روزی توسط متخصصان است.

در مراکز معتبر، برنامه‌ های درمانی شخصی‌ سازی شده‌ ای طراحی می‌ شود که شامل مداخلات روان‌ شناختی، آموزش مهارت‌ های زندگی، جلسات خودشناسی، و آمادگی برای بازگشت به اجتماع است.

برخی از این کمپ‌ ها خدمات پیگیری پس از ترخیص (Follow-up) ارائه می‌ دهند تا فرد پس از ترک، در مسیر بهبودی باقی بماند.

با این حال، برای اثر بخشی بیشتر، انتخاب کمپ معتبر و دارای مجوز رسمی اهمیت زیادی دارد.

درمان اعتیاد با یوگا و مدیتیشن

درمان اعتیاد با استفاده از یوگا و مدیتیشن یکی از رویکردهای مکمل و موثر برای کمک به بهبودی جسمی و روانی افراد درگیر وابستگی به مواد است.

یوگا با ترکیبی از حرکات کششی، تنفس کنترل‌ شده و تمرکز ذهنی، باعث کاهش استرس، اضطراب و ولع مصرف مواد می‌ شود.

تمرینات یوگا همچنین به بهبود خواب، تنظیم سیستم عصبی و افزایش احساس خودکنترلی کمک می‌ کنند.

از سوی دیگر، مدیتیشن با ایجاد آرامش ذهنی، به فرد کمک می‌ کند افکار و احساسات منفی ناشی از اعتیاد یا ترک را بهتر مدیریت کند و از بازگشت به رفتارهای مخرب جلوگیری نماید.

تحقیقات نشان داده‌ اند که تمرین مداوم یوگا و مدیتیشن در روند ترک اعتیاد، احتمال بازگشت به مصرف را کاهش داده و حس معنابخشی به زندگی را در فرد تقویت می‌ کند.

این روش‌ ها به‌ خصوص برای افرادی که دچار اضطراب، افسردگی یا نوسانات خلقی در دوران ترک هستند، بسیار مفیدند.

کلاس‌ های گروهی یوگا نیز می‌ توانند حس حمایت اجتماعی ایجاد کرده و جایگزینی مثبت برای محیط‌ های پرخطر قبلی باشند.

هرچند یوگا و مدیتیشن به‌ تنهایی کافی نیستند، اما در کنار روش‌ های پزشکی و روان‌ درمانی، نقش مکمل و پایداری در درمان اعتیاد ایفا می‌ کنند.

درمان اعتیاد به روش طب سنتی

• سنبل‌ الطیب
• بادرنجبویه
• گل ساعتی
• اسطوخودوس
• بابونه
• شیرین‌ بیان
• خارمریم
• زنیان
• حجامت یا بادکش درمانی
• مشاوره مزاج‌ شناسی
• استفاده از عرقیات گیاهی
• تغذیه‌ درمانی طب سنتی

طب سنتی با تکیه بر داروهای گیاهی، اصلاح مزاج، و پاک‌ سازی بدن، یکی از روش‌ های مکمل در درمان اعتیاد به شمار می‌ آید.

بسیاری از گیاهان دارویی مانند سنبل‌ الطیب، بادرنجبویه، گل ساعتی و اسطوخودوس خاصیت آرام‌ بخشی دارند و می‌ توانند به کاهش اضطراب، بی‌ قراری، و بی‌ خوابی ناشی از ترک مواد کمک کنند.

برخی از عرقیات گیاهی مانند عرق بابونه یا اسطوخودوس نیز برای تسکین اعصاب و بهبود کیفیت خواب بسیار موثرند.

این روش‌ ها می‌ توانند جایگزین مناسبی برای آرام‌ بخش‌ های شیمیایی در مراحل اولیه ترک باشند، البته به شرطی که زیر نظر فرد آگاه در طب سنتی انجام شوند.

در طب سنتی بر اصلاح تغذیه، پاک‌ سازی بدن از سموم و بازسازی نیروی بدنی پس از ترک بسیار تاکید می‌ شود.

استفاده از ترکیباتی مانند شیرین‌ بیان یا زنیان به تقویت سیستم گوارش و کبد کمک کرده و احساس ضعف عمومی ناشی از ترک را کاهش می‌ دهد.

حجامت و بادکش‌ درمانی نیز در برخی منابع برای تنظیم سیستم عصبی و کاهش ولع مصرف پیشنهاد شده‌ اند.

با این حال، باید توجه داشت که طب سنتی جایگزین درمان‌ های پزشکی و روان‌د رمانی نیست، بلکه به‌ عنوان یک رویکرد حمایتی و مکمل، در کنار سایر روش‌ های درمانی رسمی کاربرد دارد.

درمان اعتیاد به کمک هنر

درمان اعتیاد به کمک هنر، یکی از روش‌ های نوین و مکمل در فرآیند ترک مواد است که با بهره‌ گیری از فعالیت‌ های خلاقانه مانند نقاشی، موسیقی، نمایش، مجسمه‌ سازی و نوشتن، به فرد کمک می‌ کند احساسات سرکوب‌ شده و تجربیات تلخ خود را بدون نیاز به کلمات ابراز کند.

بسیاری از افراد دارای اختلال اعتیاد، توانایی صحبت مستقیم درباره‌ ی رنج‌ های درونی خود را ندارند هنر بستری امن و غیر قضاوت گر فراهم می‌ کند تا این احساسات به شیوه‌ ای سالم تخلیه شوند و فشار روانی کاهش یابد.

هنر‌ درمانی همچنین موجب افزایش اعتماد به‌ نفس، شناخت بهتر از خود و کسب مهارت در کنترل هیجانات می‌ شود.

شرکت در جلسات گروهی هنر‌ درمانی، نوعی تعامل مثبت با دیگران را شکل می‌ دهد و جایگزینی لذت‌ بخش برای مصرف مواد فراهم می‌ کند.

موسیقی‌ درمانی نیز از دیگر زیرشاخه‌ های موثر این روش است که با ایجاد آرامش و تنظیم هیجانات، نقش مهمی در کاهش استرس و جلوگیری از بازگشت مجدد به مصرف ایفا می‌ کند.

هرچند هنر‌ درمانی به‌ تنهایی درمان کامل اعتیاد محسوب نمی‌ شود، اما در کنار درمان‌ های پزشکی و روان‌ شناختی، تاثیر چشمگیری در روند بهبودی دارد.